Adresy publikacyjne ogłoszone czy obowiązujące? ⚖️

W skrócie (tl;dr): wszystkie ogłoszone, bo tak robi RCL, por. § 158 ZTP. A teraz trochę dłużej.

§ 158 ust. 1 pkt 2 i 4 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. z 2016 r. poz. 283), dalej „ZTP”, nakazuje, by odsyłając do aktu normatywnego, który został ogłoszony (przytaczając, cytując, przywołując go, powołując się nań) — wyliczyć (wymienić, wypisać, zawrzeć) oznaczenie pozycji dziennika urzędowego „w którym ogłoszono zarówno pierwotny tekst tego aktu, jak i akty zmieniające” ten akt lub jego ostatni tekst jednolity.

Wśród prawników, opiniujących pod względem formalno-prawnym teksty, i być może niektórych legislatorów, mogłoby powstać pytanie, czy należy oznaczać wszystkie pozycje już ogłoszone, czy też tylko te z nich, których zmiany w „naszym” pierwotnym akcie (tekście jednolitym) rzeczywiście już obowiązują i weszły w życie (przyjmijmy tu, że to to samo).

Ot, przykładowo.

Jest sobie ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387, z późn. zm.). Została ona zmieniona ostatnio przez artykuły pierwsze (art. 1) dwóch ustaw:

• ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. poz. 1834); oraz
• ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1835).

Jak można dostrzec, zmiany ogłoszono w tym samym dniu 26.09.2019 tuż obok siebie (poz. 1834 i 1835). Przepisy nowelizujące obu ustaw z 2019 r. odsyłają do tej pierwszej z 1991 r. Pierwsza z wymienionych nowelizacji, mimo że ogłoszona, to jeszcze nie weszła w życie (zgodnie z art. 3, planowane jest to na 01.01.2020). Druga z wymienionych nowelizacji może w adresie publikacyjnym wymieniać tę pierwszą nowelizację (skoro już jest ogłoszona, mimo że nie weszła jeszcze w życie), albo też ją pomijać (skoro jeszcze nie weszła w życie i jeszcze nie obowiązuje). Numery pozycji dziennika urzędowego redagują legislatorzy odpowiednich urzędów przed samą publikacją.

Jak interpretują § 158 ust. 1 pkt 2 i 4 ZTP legislatorzy Rządowego Centrum Legislacji (RCL), odpowiedzialni w tym przypadku za wybór takiego środka techniki legislacyjnej?

Nie tylko w przedmiotowym przypadku, ale i praktyką RCL, zapewne podpartą wyjątkami (przypadkowymi fluktuacjami), jest wymienianie wszystkich pozycji ogłoszonych, a nie tylko obowiązujących.

Skąd więc nagle moja styczność z praktyką odmienną?

Lex, czyli System Informacji Prawnej (SIP) od WK (firmy Wolters Kluwer), zawiera przyjazną i wygodną funkcję kopiowania do schowka gotowego tekstu (zakładka Eksport → przycisk Zacytuj). Twórcy Lexa nie uwzględnili jednak powyższej zasady wymieniania zmian ogłoszonych, a nie tylko obowiązujących. W przedmiotowej ustawie o PIT z 1991 r.:

• w dniu 30.09.2019 proponowali:

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 z późn. zm.).

T.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1387; zm.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1394.

• dziś 03.10.2019 proponują:

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 z późn. zm.).

T.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1387; zm.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1394, poz. 1622 i poz. 1835.

Jak widać, mimo 4 dni od opublikowania i obecności w bazie danych Dz. U. z 2019 r. poz. 1834 i poz. 1835, narzędzie cytowania pomija obie te pozycje na 30.09.2019, zaś na 03.10.2019 druga z nich częściowo zdążyła już wejść w życie, dlatego jest już uwzględniona (przeze mnie na czerwono), mimo pominięcia pierwszej (1834). Co ciekawe, widywałem już tutaj (Lex) ponowne wymieniane pozycji już uwzględnionych w tekście jednolitym (urzędowym obwieszczeniu), tzn. już ogłoszonych wcześniej…

Możliwe, że twórcy WK SIP Lex czynią to świadomie lub przez przeoczenie programistów (nie-prawników). Możliwe, że ktoś będzie dowodził, że rozwiązanie Lexa jest logiczniejsze, lepsze dla czytelnika. Tym nie mniej, nie powoduje to, że stało się to zgodne z ZTP i praktyką RCL. I tym samym, świadom różnic, mimo poprawiania mnie, śmiem kontynuować taką technikę legislacyjną RCL.

Za przytaczaniem wszystkich zmian ogłoszonych subsydiarnie przemawia, że pominięcie niektórych pozycji (ogłoszonych a nieobowiązujących) na daną chwilę może zwiększać ryzyko ich pominięcia w przyszłości, w kolejnych dniach. Dopóki oznaczamy wszystkie ogłoszone, to choćbyśmy później kopiowali oznaczenia, wystarczy sprawdzić tylko nowo ogłoszone, nie trzeba od nowa analizować, które ze starych i nowych weszły w życie. Inaczej adresy publikacyjne należałoby oceniać z urzędu codziennie od pierwszej wersji projektu aż po jego ogłoszenie.

ZTP nakazuje oznaczanie wśród zmieniających adresów publikacyjnych również niektórych wyroków Trybunału Konstytucyjnego (TK), tych zaś daty zastosowania (obowiązywania) bywają różnie oceniane przez czołowe bazy danych takie jak Lex, Legalis czy ISAP. Jedyne, co dla wyroków TK nie budzi wątpliwości, to data ich ogłoszenia oznaczona w nagłówku strony tytułowej dziennika urzędowego.

Konfrontacja wymieniania pozycji dziennika urzędowego „ogłoszonych” z pozycjami „obowiązującymi” sama prosi się o zadanie pytania, czy mamy pomijać pozycje już… nieobowiązujące? Tj. takich które akt prawa miały lub nawet zdążyły zmienić, ale same też zostały uchylone i już nie obowiązują. Takiej praktyki nie ma ani w ZTP, ani w RCL.

Argumentem za pomijaniem nieobowiązujących pozycji może być adekwatność (akuratność) tekstu ujednoliconego, który został przyjęty do subsumpcji, czyli wyciągnięcia wspólnego mianownika stanu faktycznego do stanu prawnego. Tyle że to może być argument tylko w aktach stosowania prawa i w kontekstach, w których zmieniające się w noce i dnie prawo ciężko namierzyć. W aktach tworzenia prawa, chyba, najwyraźniej, w świetle ZTP i RCL, jest nieprzeoczenie żadnej ogłoszonej nowelizacji.

Jak sobie z tym radzić, wciąż używając Lex? Sprawdzać zakładkę Dokument → przycisk Wersje. Tam są wszystkie ogłoszone pozycje, z oznaczeniem, które jeszcze nie obowiązują.

Używając samego Eksportu-Zacytuj, można by dziś nieprawidłowo przyjąć adres publikacyjny ustawy PIT-owskiej: Dz. U. z 2019 r. poz. 1387, poz. 1394, poz. 1622 i poz. 1835. Tymczasem uzupełniając to o Dokument-Wersje należałoby przyjąć: Dz. U. z 2019 r. poz. 1387, poz. 1394, poz. 1495, poz. 1622, poz. 1649, poz. 1655, poz. 1726, poz. 1751, poz. 1798, poz. 1818, poz. 1834 i poz. 1835.

---

ZTP określają też same skróty dzienników (nie: Dz.U. ani Dz.U.2019.1395 bez spacji) oraz jak i kiedy oznaczać roczniki i teksty jednolite (nie: „T.j.”) czy skracać obszerne adresy publikacyjne w odnośniku (nie: „ze zm.”; § 158 ust. 5–6 ZTP). Rozporządzenie ws. ZTP literalnie nie przewiduje już podawania dawnych numerów dzienników (tzn. przytaczając w bieżących aktach stare adresy publikacyjne, należałoby pomijać numery, tak też G. Wierczyński w II wyd. komentarza WK z 2016 r.), aczkolwiek zdarza mi się widywać odmienną praktykę legislacyjną.

ZTP nie reguluje natomiast, czy należy pomijać ciągłe powtarzanie skrótu „poz.” (powyżej widać, że RCL to pominął, ale widuję też takie oznaczenia, jak ja powyżej, porównaj „poz. 1387, poz. 1394 i poz. 1495” — vs. — „poz. 1387, 1394 i 1495”). Jest co najwyżej praktyka RCL obejmująca jak na razie oba rozwiązania.

Formalnie zasady te dotyczą tylko odesłań w aktach tworzenia prawa (obowiązujących powszechnie: ustaw, rozporządzeń i niektórych uchwał rad gmin i powiatów, oraz wewnętrznie: uchwał i zarządzeń), natomiast można to samo odnieść do aktów stosowania prawa (orzeczeń, decyzji administracyjnych, porozumień, umów), a nawet do innych materiałów urzędowych i nieurzędowych (np. korespondencji, prasy, glos, komentarzy itp.), ilekroć jest potrzeba takiego odesłania, tak aby nie wyważać otwartych drzwi i nie wymyślać od nowa zasad odsyłania do źródła (jego przytaczania, cytowania, przywoływania, powoływania się na nie).

Wiem, że poloniści nie poważają tych zasad ☺ albo ograniczają je tylko do jurysdykcji ZTP, czyli aktów prawnych. Przykładowo, nakazują pierwszą literę tytułu aktu prawnego rozpoczynać wielką literą. Tak się akuratnie jednak złożyło, że jest to zawsze rodzaj aktu prawnego (ustawa, rozporządzenie, uchwała, zarządzenie itp.) i ZTP oraz praktyka poszły w odwrotną stronę — tytuły te rozpoczynamy małą literą, chyba że chodzi o ustawę określaną jako „kodeks”, „ordynacja”, „prawo” lub „przepisy wprowadzające”. Takich różnic między polonistami a legislatorami jest więcej. Tym nie mniej, po każdych studiach oczekuje się uwzględniania wyniesionej z nich wiedzy, więc spod moich palców staram się tworzyć teksty zgodne z ZTP.

PS:

• Synonimy czasowników i rzeczowników odczasownikowych są celowane w wyszukiwarki internetowe☺
• Jestem świadom, że dla nie-legislatorów problem jest pomijalny i błahy, a nawet oburzający, uświadomiwszy sobie legislacyjną degrengoladę, rozwodnienie i dewaluację prawa, gigantyczny przyrost objętości dzienników urzędowych…
• Odrzucam cudzą tezę o nadużyciu przez Prezesa RM umocowania w ustawie o RM do wydania ZTP, poprzez rozciągnięcie ZTP na samorządy. TK nie stwierdził sprzeczności tego rozporządzenia z tą ustawą, a wojewodowie jako organy nadzorcze uznają ZTP za wiążące także JST.
• Dziś tylko nieliczni widują oryginalne dzienniki urzędowe (papierowe i elektroniczne), tymczasem poprzestawanie na nieoficjalnych źródłach prawa tworzy nowe, swoiste techniki paralegislacyjne.
• § 159 ZTP jest regułą interpretacyjną/wykładni, a nie techniką legislacyjną (tak też przyjął G. Wierczyński w tezie 3 komentarza do tego przepisu, w II wyd. komentarza WK z 2016 r.). Nie odnosi się do tego, jakie adresy publikacyjne należy przytaczać, lecz jakich konsekwencji to nie powoduje (§ 159 odesłania co do zasady są dynamiczne, do obowiązujących przepisów prawnych w brzmieniu, jakie będą one miały każdorazowo w czasie obowiązywania przepisu odsyłającego), chyba że znajdzie się odpowiednia formuła (§ 160 statyczne odesłanie poprzez słowa „w brzmieniu z dnia”).
• Samemu Autorowi Panu Grzegorzowi Wierczyńskiemu można wyjąć z kontekstu słowa (tamże, pkt 8): „należy uwzględniać wszystkie zmiany przepisu odesłania, które weszły w życie do danego dnia włącznie”, ale fragment ten dotyczy właśnie reguł wykładni (odesłanie statystyczne-dynamiczne), a nie jest to technika legislacyjna, patrz wyżej.
• Krajowa Izba Odwoławcza w uchwale z 07.12.2016 (sygn. KIO/KD 72/16) stwierdziła, że „inne [niż w § 158 ZTP – MR] wskazywanie obowiązujących przepisów nie jest zabronione [w dokumentach z zakresu zamówień publicznych – MR], ale żaden inny sposób nie jest tak doskonały jak wskazany w »Zasadach techniki prawodawczej« i stosowany w najważniejszym organie promulgacyjnym Rzeczypospolitej, jakim jest »Dziennik Ustaw«”.
• 25.06.2020 linkuję dostrzeżoną opinię dobrego legislatora Włodzimierza Zająca, zbieżną z moją konkluzją: w „metryczce” (adresach publikacyjnych) wymienia się wszystkie ogłoszone pozycje (nie tylko te, które aktualnie obowiązują)