Fikcyjny ojciec

U znajomej genealożki do artykułu o wpisywaniu fikcyjnych ojców w metryki urodzenia wywiązała się dyskusja. Zobowiązałem się rozeznać temat, czy takie przepisy dalej obowiązują. Bowiem pater ignotus — to nie tylko zagadnienie ze starych metryk (por. np. Nowaczyk GenPol i MyHeritage 1+2; Ordyczyńska; PolTG), lecz również zagadnienie w miarę współczesne i wciąż aktualne. Pater ignotus, czyli chodzi o takie sytuacje, w których ojciec był nieznany, gdyż nie mógł być to mąż matki, tj. matką była (formalnie) panna lub wdowa. W takich sytuacjach kiedyś żadnego ojca do metryki nie wpisywano, co najwyżej ktoś mógł potem uznać dziecko lub ojcostwo można było sądownie ustalić. Do tego czasu dziecko figurowało jako nieślubne, z pozamałżeńskiego łoża (illegitimi thori).

Kwestie metrykalne w powojennym polskim prawie państwowym regulują lub regulowały kolejno (w przypadku aktów nieobowiązujących podano ostatnio obowiązujące adresy publikacyjne przed uchyleniem):

• ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 2064);
• ustawa z dnia 29 września 1986 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264, z późn. zm.);
• dekret z dnia 8 czerwca 1955 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 25, poz. 151, z późn. zm.);
• dekret z dnia 25 września 1945 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 48, poz. 272, z późn. zm.).

Wcześniejsze przepisy dotyczące metryk wymienia dekret z dnia 25 września 1945 r. — Przepisy wprowadzające prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 48, poz. 273, z późn. zm.). Ponieważ to może być ważny punkt odniesienia dla genealogów, przytaczam je na dole niniejszego wpisu na blogu.

Grażyna odnosi się bezpośrednio do art. 62 ust. 2 prawa o aktach stanu cywilnego (PASC) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 października 1950 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 51, poz. 468). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli ojciec jest nieznany (nie było domniemania ojcostwa męża matki, żaden mężczyzna dziecka nie uznał ani nie ustalono ojcostwa w przewidzianym trybie), urzędnik (później kierownik urzędu) stanu cywilnego (USC) wpisywał do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca jedno z imion zwykle w kraju używanych, czyniąc o tym wzmiankę na marginesie aktu. Czynił to na wniosek dziecka lub jego przedstawiciela ustawowego (czyli matki) albo z urzędu. Ojciec nie był już nieznany (ignotus), ale i nie był rzeczywisty, lecz fikcyjny.

Jaka była dalsza historia przepisu? Zgodnie z art. 34 ust. 2 dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 25, poz. 151, z późn. zm.), w braku uznania lub ustalenia ojcostwa kierownik USC nadal wpisywał do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca — imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka (czyli zazwyczaj w takiej sytuacji tylko samą matkę), a w braku takiego wskazania — jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca — nazwisko matki, o czym czynił w akcie adnotację w rubryce „uwagi”. Zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1986 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264, z późn. zm.), jeżeli nie nastąpiło uznanie dziecka (ojcostwa) lub sądowe ustalenie ojcostwa, do akt urodzenia dziecka nadal wpisywano jako imię ojca — imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania — jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe — nazwisko matki, z odpowiednią adnotacją w rubryce „uwagi”.

Również zgodnie z art. 61 ust. 2 aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 2064), jeżeli nie nastąpiło uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa, w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wskazane przez osobę zgłaszającą urodzenie, a w razie braku takiego wskazania w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wybrane przez kierownika urzędu stanu cywilnego; jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe zamieszcza się nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka, z adnotacją o wpisaniu nazwiska matki i wybranego imienia jako danych ojca.

[dodano 18.11.2018] Prócz przepisów dla nowo rodzonych dzieci, powyższe akty zawierały również również przepisy intertemporalne (międzyczasowe) dla osób urodzonych wcześniej. Odpowiednio, zgodnie z art. 2 ust. 2 wymienionej wyżej ustawy z 1950 r. na żądanie osoby, w której akcie urodzenia, sporządzonym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, osoba ojca nie jest wymieniona, lub na żądanie przedstawiciela ustawowego takiej osoby, urzędnik stanu cywilnego wpisze do jej aktu urodzenia jako imię ojca jedno z imion zwykle w kraju używanych, czyniąc o tym wzmiankę na marginesie aktu. Zgodnie z art. 80 ww. PASC z 1955 r., osoba, której akt urodzenia, sporządzony przed dniem wejścia w życie niniejszego dekretu, nie wymienia ojca, może żądać wpisania do aktu urodzenia jednego z imion powszechnie w kraju używanych jako imienia ojca oraz nazwiska matki jako nazwiska ojca; żądanie to może zgłosić również przedstawiciel ustawowy osoby, której akt dotyczy; kierownik urzędu stanu cywilnego dokonuje odpowiedniego wpisu w formie wzmianki dodatkowej na marginesie aktu. Zgodnie z art. 86 ust. 1 ww. PASC z 1986 r., osoba, której akt urodzenia sporządzony przed dniem 30 sierpnia 1955 r. nie wymienia ojca, może wystąpić z wnioskiem o wpisanie do aktu jednego z imion powszechnie w kraju używanych – jako imienia ojca oraz nazwiska matki – jako nazwiska ojca; z wnioskiem tym może wystąpić również przedstawiciel ustawowy osoby, której akt urodzenia dotyczy.

Od 1950 r. i nadal, przepisy nakazują wpisać dziecku jakieś imię i nazwisko ojca według domniemania, uznania, ustalenia lub fikcji ojcostwa. Jaki jest tego powód? Co motywuje ustawodawcę, że wprowadza kolejne domniemanie, fikcję prawną?

Niewątpliwie takie przepisy na tamte czasy (1950) były, ale i na dzisiejsze (2017) wciąż są potrzebne. Pozamałżeńskie pochodzenie dziecka może kiedyś było znacznie większą istotną ujmą niż dziś, ale wciąż nie można twierdzić, że nie ma to dla nikogo żadnego negatywnego (pejoratywnego) znaczenia. Ryzyko dyskryminacji dziecka jest na tyle istotne, że lepsze jest utrzymywanie fikcji, niż możliwa zmiana mentalności społeczeństwa.

Tymczasem podanie imienia ojca (otczestwo) jest również wciąż elementem wielu formularzy tudzież służy w wielu sytuacjach życiowych w szkołach, pracy, wojsku, urzędzie / sądzie, służbie zdrowia itp. To najłatwiejszy element dookreślenia tożsamości, odróżnienia dwóch różnych osób znajdujących się obok siebie (w szkole czy na sali szpitalnej). Co prawda nie jest dość unikalny, istnieje możliwość przypadkowej zbieżności, że również imię ojca będzie takie samo, ale w większości przypadków już to pozwala odróżnić dwóch np. Henryków Hofmanów. Obecnie niemal każdy posiada numer PESEL, ale kiedyś tak nie było, poza tym nie wszyscy swój numer pamiętają, a co dopiero, gdy trzeba podać go dla dziecka, małżonka czy innego bliskiego. Wciąż łatwiej spamiętać/podać ojca. Łatwiej zmusić przepisem wpisywanie zawsze jakiegoś ojca dziecka (choćby fikcyjnego), niż wymusić, by w żadnych formularzach ani innych sytuacjach nikt o imię ojca nigdy nie pytał, tudzież by dodawać dodatkowe procedury postępowania w sytuacjach, gdy tego imienia nie ma. Łatwiej, gdy jakieś imię ojca, choćby fikcyjne, ale jednak — jest.

O ile ojciec zazwyczaj jest znany, to niepewna matka jest rzadszą sytuacją (mater semper certa est), choć też możliwą. Dlatego współczesne przepisy też regulują postępowanie w takich sytuacjach poprzez orzeczenie sądu opiekuńczego. Tych przypadków tu jednak nie omawiam.

Czy coś można prawnie zrobić z fikcyjnie wpisanym ojcem? W określonych warunkach istnieje możliwość uznania ojcostwa (uznania dziecka), przysposobienia, żądania ustalenia lub zaprzeczenia ojcostwa / macierzyństwa albo ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, na zasadach określonych zwłaszcza w Prawie o aktach stanu cywilnego oraz ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. — Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682), por. np. wyrok SN z 06.02.2009 sygn. akt IV CSK 447/08 (WK Lex 512014). Nie są to jednak tryby umożliwiające dziecku w każdej sytuacji pozbycie się fikcyjnego ojca.

Imienniczka mojej Mamy pisze, że „dziś aż trudno uwierzyć, że takie prawo można było wprowadzić”, że z takimi przepisami „trudno jest walczyć”. Pisze to emocjonalnie z genealogicznego punktu widzenia, z którym i ja się identyfikuję. Dla genealogów, osób zajmujących się historią rodziny, wiedza i świadomość pochodzenia od konkretnych przodków i sposobu powiązań z krewnymi, możliwość ich poznania (choćby po zapisach o już nieżyjących) — są wartościami i celami, które powinny być chronione. Tymczasem istnieje rodzaj sytuacji i przepis, który nie tylko to zakłóca, ale może być groźny. Genealog może bowiem nieświadomie przyjąć takie fikcyjne osoby za prawdziwie realnie istniejące i rozpocząć poszukiwanie ich przodków i rodziny. Nie zawsze mamy możliwość skonfrontowania fikcyjności z osobami, które o tym wiedziały, czasem dzieli nas śmierć i niepamięć (ta z przyczyn biologicznych, jak i psychologicznych – z obaw o skutki ujawnienia prawdy). Pomimo losowych danych takich fikcyjnych osób, nie można wykluczyć, że nawet całkiem rzetelnie ustalając źródła i tożsamość osób (co najczęściej doprowadza do sprzeczności, braku możliwości odnalezienia kogoś) — jednak uda się je w rzeczywistym świecie odnaleźć dla tych fikcyjnych osób. Fikcyjnie dopisany jakiś Jan Kowalski mógł bowiem współistnieć w tym samym czasie na terenie tej samej miejscowości. Mógł być sąsiadem, kolegą, kuzynem, znajomym. Niczego nieświadomy genealog może zacząć szukać przodków takiej fikcyjnej osoby. To tak jakby budować drzewo genealogiczne Myszki Miki — genealog też się ucieszy, ale to nie to samo. Tymczasem prawdziwa genealogia osoby z fikcyjnym ojcem na pewno jakaś istnieje, ale jest zupełnie inna. Czy i kiedy to wyjdzie, zależy od sięgnięcia przez genealoga nie do odpisu skróconego aktu stanu cywilnego, lecz do obrazu i zupełnej treści jego oryginału, w którym adnotacja o fikcyjnych danych powinna widnieć.

Kwestia fikcyjności rodziców to z resztą nie tylko fluktuacja genealogiczna, ale również prawna. Wyobrażam sobie odpowiednie sytuacje, w których nie dość rzetelnie (być może i z premedytacją) ustalono realną tożsamość fikcyjnego ojca, po czym wywiedziono z tego prawa do spadku tudzież obowiązki alimentacyjne. Oczywiście, hipotetycznie i teoretycznie, sąd lub notariusz powinien wyłapać mylne twierdzenia stron postępowania (jak kwestie odszkodowawcze za nieruchomości znacjonalizowane), ale nie są oni wszechwiedzącym bogiem. To ludzie, omylni, nie od razu świadomi takich problemów, czasem niestety również leniwi, nie insynuując tu przekupstwa ani wyłudzeń. Dziś dysponujemy centralnymi rejestrami typu PESEL. Przykładowo, w aktach stanu cywilnego (niestety już nie w ich odpisach) tudzież w dzisiejszych tytułach wykonawczych podlegających egzekucji (np. wyrokach) oznaczamy tożsamość osób co do zasady za pomocą numerów PESEL. Zwiększa to pewność tożsamości i umożliwia unikanie takich pomyłek. Niestety w obrocie prawnym nie dotyczy to tożsamości wcześniejszych osób, praw i wydarzeń, które mogły do tego numeru się nie odnosić. Tam wciąż istnieje większa możliwość pomylenia tożsamości.

W genealogicznym aspekcie, może się również wytworzyć sytuacja, w której nawiązane kontakty i opisana genealogia fikcyjnej osoby nie zostanie porzucona, lecz z odpowiednim zaznaczeniem będzie dalej współistnieć. Ktoś będzie miał genealogię fikcyjną (ustaloną dla osoby, którą matka wskazała jako fikcyjną do aktu urodzenia, bo jakiś ojciec przyszedł jej na myśl, by go podać jako fikcyjnego, ale faktycznie taka osoba istniała, być może w pobliżu matki i dziecka, i dla niej genealog ustalił pochodzenie i przodków), a równolegle uda się jednak ustalić genealogię prawdziwszą, faktycznego ojca, na podstawie późniejszych źródeł (w tym ustnych). W tym miejscu czuję się zobowiązany dodać, że jest mnóstwo takich dzieci i rodzin, które z jakichś przyczyn mają nie mniej, lecz więcej niż oczekiwaną liczbę rodziców, dziadków czy dalszych przodków — wskutek wcześniejszych i późniejszych związków przodków, w dodatku niekoniecznie małżeńskich. Stykam się również z prawnym przysposobieniem (adopcjami) dzieci przez nowych prawnych rodziców, ale i z traktowaniem pozaprawnych (faktycznych) opiekunów jak własnych autentycznych rodziców czy dziadków. Co więcej, już same badania genetyczne kodu DNA moim zdaniem będą coraz częściej okazywać się dodatkową fluktuacją, być może z czasem dodając również zidentyfikowanych przodków, różnych od tych, których spodziewaliśmy się z metryk i innych dokumentów. Abstrahuję zupełnie od wizji przyszłości zatrważających dla klasycznych genealogów ☺ (patrz artykuł o ubytku przodków in fine). Oczywiście w przypadku pozaprawnych przodków, problemem mogą być źródła — tego najczęściej w metryce nie znajdziemy (gdyby przodek uznał dziecko, to staje się prawnym przodkiem), ale to raczej kwestia rzetelnej analizy źródeł niż odrzucania z definicji w ogóle takiej możliwości (bywają testamenty, listy, pomocniczo relacje ustne). O ile klasyczna genealogia potrafi ostro odciąć krewnych od powinowatych od dalszych pozarodzinnych koligacji (wskazują na to definicje koicji oraz filiacji), to są genealodzy, dla których ponad surową literę i ustalenia prawa i nauki, ponad więzi prawne — ważniejsze są emocjonalne (psychiczne) więzi nas i naszych przodków z poprzednimi pokoleniami. Moim zdaniem najistotniejsze w tym wszystkim, by odpowiednio takich niestandardowych przodków odpowiednio oznaczyć i opisać. W miarę możliwości programów genealogicznych może to być wprost w drzewie lub z konieczności zaledwie odpowiednimi notatkami. W ten sposób nie kontynuujemy ani nie tworzymy nowych fikcji (ani prawnych, ani faktycznych), tylko rzetelnie opisujemy rodzinę, jaką była i się za nią uważała — choćby wyłamywała się z norm i kanonów, choćbyśmy faktycznie w jakimś pokoleniu zamiast dwóch rodziców zaczęli opisywać alternatywnie różne dwie pary przodków tej samej osoby. Tyle tylko, że de facto nie mówimy tu o przodkach fikcyjnych, gdyż ci tak opisani faktycznie istnieli.

---

DAWNIEJSZE PRZEPISY

Zgodnie z obietnicą, na dole przytaczam przepisy metrykalne uchylone przez art. III–IX dekretu z dnia 25 września 1945 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 48, poz. 272, z późn. zm.). Utekstowienie z WoltersKluwer Lex/prawo.pl (aktom normatywnym nie przysługują prawa autorskie). Akty prawne ustawodawca pogrupował obszarami, na których obowiązywały przepisy (ogólnie: zaborami, ale podział na 3 zabory nie oddawał w pełni zróżnicowania przepisów — niektóre obszary przed 1772 nie należały do Rzeczypospolitej, dlatego ustawodawca rozbił to na bodaj 7 przepisów).

PRZEPISY NA TERENIE DAWNEGO ZABORU ROSYJSKIEGO:

• uchwała Komitetu Ministrów z dnia 17/30 kwietnia 1905 r. o księgach stanu cywilnego staroobrzędowców (Zb. pr. i rozp. Nr 63, poz. 526);
• uchwała Rady Ministrów z dnia 31 stycznia 1907 r. o księgach stanu cywilnego staroobrzędowców (bezpopowców (Zb. pr. i rozp. Nr 25, poz. 227);
• uchwała Rady Ministrów z dnia 16/29 czerwca 1913 r. o uprawnieniu małżeństw staroobrzędowców i członków sekt, niezapisanych do ksiąg metrykalnych, jak również małżeństw, zawartych według obrzędów wyznań nieprawosławnych przez osoby, uważane za prawosławne przed wydaniem ukazu z dnia 17 kwietnia 1905 r. (Zb. pr. i rozp. Nr 135, poz. 1171);
• ustawa z dnia 1 lipca 1926 r. o aktach (metrykach) urodzenia dzieci nieznanych rodziców na obszarze b. zaboru rosyjskiego (Dz. U. R. P. Nr 72, poz. 413);
• art. 5–12 dekretu Króla Saskiego z dnia 23 lutego 1809 r. (Dz. pr. Ks. Warsz. t. I, str. 195);
• postanowienie Ks. Namiestnika z dnia 14 stycznia 1817 r. (Dz. pr. t. III, str. 28);
• postanowienie Ks. Namiestnika z dnia 28 września 1824 r. (Dz. pr. t. IX, str. 62);
• postanowienie Ks. Namiestnika z dnia 3 listopada 1825 r. o utrzymywaniu i prowadzeniu ksiąg stanu cywilnego (Dz. pr. t. XI, str. 15);
• art. 71–142 kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego;
• rozporządzenia Komisji Rządowej Wyznań Rel. i Ośw. Publ. z dnia 29 grudnia 1825 r. Nr 20480 i z dnia 26 marca 1827 r. Nr 8331/1250 oraz Komisji Rządowej Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1827 r. Nr 6175 o zapowiedziach osób wyznania mojżeszowego i mahometańskiego;
• rozporządzenia Komisji Rządowej Sprawiedliwości z dnia 11 maja 1829 r. Nr 4077 oraz z dnia 23 października 1874 r. Nr 6584 o prowadzeniu ksiąg stanu cywilnego menonitów;
• postanowienie Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z dnia 7 września 1830 r. o zaprowadzeniu okręgów dozorów bóżniczych i oznaczeniu powinności rabinów (Dz. pr. t. XIII, str. 147);
• rozporządzenia Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych z dnia 7 kwietnia 1837 r. Nr 2796 oraz z dnia 10/22 lutego 1850 r. Nr 792/5487 o księgach stanu cywilnego filiponów;
• rozporządzenie Komisji Rządowej Sprawiedliwości z dnia 1 września 1851 r. Nr 14896;
• postanowienie Komitetu Urządzającego z dnia 10 listopada 1868 r., art. 1876 o datowaniu aktów stanu cywilnego;
• postanowienia Komitetu Urządzającego z dnia 24 października 1869 r., art. 2821, oraz z dnia 15 stycznia 1871 r., art. 3188, o prowadzeniu ksiąg stanu cywilnego wyznań niechrześcijańskich;
• pkt 2 przepisów z dnia 6/18 sierpnia 1876 r. o podziale niektórych obowiązków dawnych sądów (Zb. pr. i rozp. Nr 79, poz. 812);
• uwaga do art. 3 zdania Rady Państwa z dnia 27 marca 1879 r. o księgach stanu cywilnego baptystów (Zb. pr. i rozp. Nr 59452);
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 marca 1880 r. o księgach stanu cywilnego baptystów (Zb. pr. i rozp. Nr 33, poz. 252);
• zdanie Rady Państwa z dnia 30 maja 1894 r. o sprawdzaniu ksiąg stanu cywilnego duchownych prawosławnych (Pełny Zb. Pr. Ces. Ros. Nr 10682);
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 grudnia 1900 r. Nr 5383 o prowadzeniu ksiąg staniu cywilnego wyznań niechrześcijańskich w Lublinie;
• zdanie Rady Państwa z dnia 4/17 czerwca 1901 r. o zwolnieniu sędziów pokoju od obowiązków zaświadczania i sprawdzania ksiąg stanu cywilnego (Zb. pr. i rozp. Nr 67, poz. 1346);
• uchwała Rady Ministrów zatwierdzoną dnia 29 kwietnia 1909 r. o zapisywaniu wzmianki o małżeństwie w akcie urodzenia (Zb. pr. i rozp. Nr 90, poz. 715);
• art. 6 ustawy z dnia 11/24 marca 1912 r. o wyznawcach nauki mariawitów (Zb. pr. i rozp. Nr 15, poz. 516);
• Zwód Praw tom IX ks. II (art. 859–955); tom XI cz. I ks. I (art. 250 ust. I pkt 6), ks. II (art. 306, 455–458, 460, 837, 838, 906, 984 uwaga, 1032 uwaga wg uzupełnienia 1902 r. i 1108 wraz z uwagą), ks. IV (art. 1285, 1286 i 1291), ks. V (art. 1304 pkt 2 b, 1325 pkt 3 i 1329) oraz ks. VI (art. 1348);

PRZEPISY NA TERENIE DAWNEGO ZABORU AUSTRIACKIEGO:

• patent z dnia 20 lutego 1784 r. względem metryk chrztu, ślubów i pogrzebów (Józ. Zb. ust. IV Nr 113 i Kontynuacja, Piller 1784, str. 30);
• patent z dnia 21 lutego 1784 r., jakim sposobem metryka napisana być ma przy oglądaniu trupów (Kontynuacja, Piller 1784, str. 36);
• pkt ff dekretu nadwornego z dnia 15 stycznia 1787 r. o mocy dowodowej metryk (Zb. u. s. Nr 621);
• patent z dnia 16 października 1787 r. o warunkach wymaganych przy zapisywaniu ojca nieślubnego (Zb. u. s. Nr 733);
• dekret nadworny z dnia 21 października 1796 r. o prowadzeniu list urodzin, ślubów i zgonów (dla Galicji Zachodniej) (Zb. p. p. IX Nr 41);
• rozporządzenie z dnia 21 października 1796 r. o porządku oględzin zmarłych (Zb. p. p. IX Nr 42);
• § 164 kodeksu cywilnego austriackiego;
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 27 kwietnia 1812 r. o zapobieganiu nieprawidłowościom w metrykach chrztu (Zb. p. p. XXXVIII Nr 59);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 21 października 1813 r. o prowadzeniu ksiąg urodzonych wraz z instrukcją (Zb. p. p. XLI Nr 49);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 13 stycznia 1814 r. o wpisaniu nazwiska matki nieślubnego dziecka (Zb. p. p. XLII Nr 7);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 22 grudnia 1814 r. o zaświadczeniach, wymaganych przy małżeństwie od cudzoziemców (Zb. u. s. Nr 1118);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 22 lutego 1817 r. o postępowaniu w braku metryki oraz zezwolenia na małżeństwo małoletniego (Zb. u. s. Nr 1319);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 18 marca 1819 r. o nadsyłaniu władzom tabeli ślubów, urodzeń oraz zgonów (Zb. p. p. XLVII Nr 43);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 2 lipca 1825 r. o wpisywaniu nazwiska położnej do metryki urodzenia (Zb. p. p. LIII Nr 63);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 22 grudnia 1826 r. o uwalnianiu od dostarczania metryki chrztu (Zb. u. s. Nr 2242);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 26 listopada 1829 r. L. 27801 o prowadzeniu metryk akatolików (Zb. p. p. LVII Nr 141);
• rozporządzenie gubernialne z dnia 26 marca 1830 r. L. 13431 o kontroli urzędów cyrkułowych nad księgami metrykalnymi (Zb. u. prow. Nr 49);
• rozporządzenie gubernialne z dnia 17 grudnia 1834 r. L. 76770 o sposobie pisania ksiąg metrykalnych (Zb. u. prow. Nr. 200);
• cesarskie postanowienie z dnia 20 czerwca 1835 r. o prowadzeniu ksiąg ślubów i chrztów oraz o zapisywaniu ojców dzieci nieślubnych, ogłoszone dekretem kancelarii nadwornej z dnia 27 czerwca 1835 r. L. 16406 (Zb. p. p. Nr 97) i rozporządzeniem gubernialnym z dnia 1 sierpnia 1835 r. L. 43591 (Zb u. prow. Nr 159);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 19 lutego 1836 r. L. 4286/552 o przechowywaniu metryk zmarłych (Zb. p. p. LXIV Nr 38);
• dekret gubernialny z dnia 21 października 1836 r. L. 58446 o poprawianiu błędów zaszłych przy spisywaniu metryk (Zb. u. prow. Nr 159);
• dekret gubernialny z dnia 6 października 1837 r. L. 58741 o odpowiedzialności za nieporządne prowadzenie ksiąg metrykalnych (Zb. u. prow. Nr 181);
• rozporządzenie gubernialne z dnia 27 kwietnia 1839 r. L. 7664 o porządnym prowadzeniu metryk (Zb. u. prow. Nr 72);
• rozporządzenie gubernialne z dnia 20 listopada 1840 r. L. 76480 o wpisywaniu imion i nazwisk rodowych oraz stanu rodziców do metryk ślubów (Zb. u. prow. Nr 175);
• dekret kancelarii nadwornej z dnia 5 kwietnia 1844 r. L. 10573 o późniejszym wpisie do ksiąg na zlecenie władz krajowych (Zb. u. s. Nr 799);
• reskrypt Ministerstwa Wyznań i Oświecenia z dnia 22 września 1852 r. L. 37230 o oględnym wydawaniu wyciągów z metryk chrztu osobom nieznanym;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 27 listopada 1859 r. L. 10901 o prostowaniu błędów w metrykach;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 25 sierpnia 1860 r. o rejestrowaniu wypadków urodzin i zgonu osób cywilnych na statkach handlowych i wojennych (Dz. u. p. austr. Nr 210);
• ustawa z dnia 10 lipca 1868 r. o mocy dowodowej izraelickich metryk (Dz. u. p. austr. Nr 12 z r. 1869);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 12 września 1868 r. L. 3649/M. I. o wpisie przy legitymacji dziecka;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 27 lipca 1870 r. L. 10148 o zapisywaniu w metryce urodzenia dnia śmierci zmarłego przed 23 rokiem życia;
• rozporządzenie Ministerstw Spraw Wewnętrznych, Wyznań i Sprawiedliwości z dnia 20 października 1870 r. o wewnętrznym urządzeniu i prowadzeniu metryk urodzenia, zaślubin i zejścia dla osób, nienależących do żadnego prawnie uznanego kościoła lub społeczności religijnej (Dz. u. p. austr. Nr 128);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 27 kwietnia 1873 r. L. 13505 o świadectwach osobistej zdolności krajowca do zawarcia małżeństwa zagranicą;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 15 marca 1875 r. L. 12944 o prowadzeniu metryk izraelitów w Galicji wraz z instrukcją, ogłoszone rozporządzeniem Namiestnictwa z dnia 14 września 1876 r. (Dz. u. kraj. Nr 55);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 16 września 1875 r. L. 1767 oraz obwieszczenie Namiestnictwa z dnia 25 września 1875 r. L. 47131 o języku metryk, wypisów z nich i świadectw (Dz. u. kraj. Nr 66);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 8 listopada 1877 r. o wewnętrznym urządzeniu i utrzymywaniu ksiąg dla członków kościoła starokatolickiego (Dz. u. p. austr. Nr 100);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 6 marca 1878 r. L. 16466 o prowadzeniu metryk przez ewangelickich duszpasterzy;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 28 października 1879 L. 11409 o treści świadectw osobistej zdolności do zawarcia małżeństwa zagranicą;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 7 sierpnia 1880 r. L. 9842 o wzywaniu do stawienia się w sprawach metrykalnych;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 6 sierpnia 1882 r. L. 16258 o imatrykulacji aktu małżeństwa, zawartego w drodze delegacji i aktu zejścia osoby pogrzebanej w innym okręgu, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dn. 14 listopada 1882 r. L. 56129;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 14 października 1882 r. L. 10531 o zapisywaniu ślubów świeckich do metryk parafialnych, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dnia 13 marca 1883 r. L. 64490 z 1882 r.;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 16 sierpnia 1883 r. L. 8157 o sporządzeniu wpisu, jeżeli ewangelika pogrzebano na katolickim cmentarzu, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dnia 5 września 1883 r. L. 53481;]
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 7 listopada 1884 r. L. 12350 o wpisie legitymacji per subsequens matrimonium, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dnia 30 listopada 1884 r. L. 71842;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1886 r. L. 7245 o niewpisywaniu do ksiąg płodów nierozwiniętych;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 10 sierpnia 1886 r. L. 7191 z 1884 r. o imatrykulacji aktów dokonanych przez nieprzynależnego duszpasterza, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dnia 27 sierpnia 1886 r. L. 53506;
• rozporządzenie ministerialne z dnia 5 marca 1887 r. L. 16154 o aktach małżeństw zawartych zagranicą, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dnia 24 marca 1887 r. L. 15202;
• § 17 ustawy z dnia 21 marca 1890 r. o urządzeniu stosunków prawnych zewnętrznych społeczności religijnej izraelickiej (Dz. u. p. austr. Nr 57);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 22 sierpnia 1890 r. L. 11063 o dodatkowym wpisie imienia chrzestnego;
• § 29 ust. 3 obwieszczenia Ministra Wyznań i Oświecenia z dnia 15 grudnia 1891 r. o ustawie Kościoła Ewangelickiego z dnia 9 grudnia 1891 r. (Dz. u. p. austr. Nr 4/1892);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 21 marca 1892 r. L. 11890/1891 o legitymacji dzieci przedślubnych, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa z dnia 3 kwietnia 1892 r. L. 26420;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 4 kwietnia 1894 r. L. 27896 o uwidocznieniu w metrykach ślubu tylko unieważnienia i rozwiązania, nie zaś rozłączenia, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa L. 28784;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 30 lipca 1895 r. L. 13172 o nadsyłaniu sądom wykazu zmarłych;
• rozporządzenie Ministerstwa Wyznań z dnia 7 listopada 1895 r. L. 1681 o zarządzeniach bezpieczeństwa przy przechowywaniu metryk;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 25 stycznia 1897 r. L. 31989/1896 o legitymacji dzieci przedślubnych, ogłoszone okólnikiem Namiestnictwa L. 9810;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 29 grudnia 1903 r. L. 55205 o poprawianiu metryk;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 21 sierpnia 1906 r. L. 15596 o wpisywaniu nieżywo urodzonych;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 21 października 1906 r. L. 44498 o obowiązku prostowania metryk;
• rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 1906 r. L. 26714 o prostowaniu przez sądy (Dz. urz. austr. Min. Sprawiedl. Nr 24);
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1906 r. L. 50534 o wydawaniu wyciągów metrykalnych do celów służbowych;
• rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 1907 r. L. 56699/1906 o redagowaniu tekstu poprawek;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 21 maja 1907 r. L. 6433 o zamykaniu ksiąg metrykalnych, prowadzonych przez ewangelickich duszpasterzy;
• rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 17 czerwca 1907 r. L. 7215 o legitymacji dzieci przedślubnych (Dz. urz. austr. Min. Sprawiedl. z 1908 r., str. 44);
• węgierska ustawa XXXIII z r. 1894 o metrykach państwowych.

PRZEPISY NA TERENIE DAWNEGO ZABORU PRUSKIEGO:

• ustawa z dnia 4 maja 1870 r o zawieraniu małżeństw i o rejestracji stanu cywilnego zagranicą przez osoby należące do państw związkowych (Dz. u. Związku Półn.-Niem., str. 599) w brzmieniu, nadanym jej przez art. 40 ustawy wprowadzającej do kodeksu cywilnego (Dz. u. Rzeszy z 1896 r., str. 614);
• ustawa z dnia 6 lutego 1875 r. o rejestracji stanu cywilnego i o zawieraniu małżeństw (Dz. u. Rzeszy, str. 23) wraz ze wszystkimi rozporządzeniami i zarządzeniami, wydanymi celem wykonania tej ustawy przez naczelne władze rządzące Prus, a w szczególności przez Ministra Spraw Wewnętrznych;
• cesarskie rozporządzenie z dnia 4 listopada 1875 r. o rejestracji stanu cywilnego osób wojskowych poza granicami Rzeszy lub na okrętach wojennych (Dz. u. Rzeszy, str. 313);
• cesarskie rozporządzenie z dnia 20 stycznia 1879 r., dotyczące czynności urzędników stanu cywilnego odnośnie tych osób wojskowych, które opuściły swój garnizon po mobilizacji (Dz. u. Rzeszy, str. 79), zmienione cesarskimi rozporządzeniami z dnia 7 września 1915 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 583, 584) i z dnia 18 maja 1916 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 405, 406);
• obwieszczenie Rady Związkowej z dnia 25 marca 1899 r., zawierające przepisy wykonawcze do ustawy z dnia 6 lutego 1875 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 225);
• cesarskie rozporządzenie z dnia 20 lutego 1906 r., dotyczące czynności urzędników stanu cywilnego odnośnie tych osób wojskowych cesarskiej marynarki, które a) nie mają garnizonu w obrębie Rzeszy Niemieckiej lub b) opuściły go po mobilizacji, jak również c) odnośnie wszystkich osób wojskowych, znajdujących się na oddanych do służby okrętach lub innych statkach cesarskiej marynarki (Dz. u Rzeszy, str. 359), zmienione cesarskimi rozporządzeniami z dnia 15 lutego 1915 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 105) i z dnia 18 maja 1916 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 405);
• rozporządzenie Rady Związkowej z dnia 25 listopada 1915 r. o odtworzeniu zniszczonych rejestrów stanu cywilnego (Dz. u. Rzeszy, str. 779) wraz z postanowieniem wykonawczym Kanclerza Rzeszy z dnia 12 kwietnia 1916 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 289);
• rozporządzenie Rady Związkowej z dnia 18 stycznia 1917 r. o rejestracji urodzeń i zgonów obywateli niemieckich za granicą (Dz. u. Rzeszy str. 55) wraz z przepisami wykonawczymi Kanclerza Rzeszy z dnia 15 października 1917 r. (Dz. u. Rzeszy, str. 903);
• ustawa z dnia 22 listopada 1921 r. o podwyższeniu taryfy opłat, ustanowionej dla urzędów stanu cywilnego b. dzielnicy pruskiej (Dz. U. R. P. Nr 101, poz. 721);
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 sierpnia 1924 r. w sprawie podwyższenia taryfy opłat dla urzędników stanu cywilnego na obszarze województw: poznańskiego i pomorskiego (Dz. U. R. P. Nr 78, poz. 760)
• ustawa z dnia 11 czerwca 1920 r. o stanie cywilnym (Dz. u. Rzeszy, str. 1209);
• rozporządzenie z dnia 23 grudnia 1920 r. o rejestracji stanu cywilnego osób wojskowych (Dz. u. Rzeszy z 1921 r., str. 28);
• ustawa z dnia 8 marca 1922 r. o uproszczonym postępowaniu w sprawach zapowiedzi (Dz. u. Rzeszy, str. 169).